Dodatki paszowe to substancje dodawane do pasz, w celu poprawienie ich jakości lub osiągnięcia określonych właściwości, szczególnie pod względem wyglądu, zapachu, smaku, konsystencji i trwałości oraz ze względów technologicznych, żywieniowo-fizjologicznych i dietetycznych.
Celem stosowania dodatków paszowych jest
Wspólnotowy rejestr dodatków paszowych utworzony zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1831/2003 wyróżnia 4 kategorie dodatków. Dokument ten ustala normy dotyczące autoryzacji, nadzoru i znakowania dodatków. Stosowanie dodatków paszowych budzi wiele emocji wśród właścicieli psów ale produkcja karm przemysłowych i wymagania bezpieczeństwa wymuszają ich stosowanie. Należy podkreślić, że według przepisów żaden dodatek do żywności nie może być stosowany, jeśli nie otrzyma stosownej autoryzacji poprzedzonej naukową oceną, która wykazuje, że nie ma on szkodliwego działania na zdrowie ludzi i zwierząt ani środowisko naturalne.
Kategorie dodatków paszowych
Dodatki technologiczne to przede wszystkim substancje przeciwdziałające psuciu się (konserwanty, przeciwutleniacze, regulatory kwasowości) oraz zapewniające odpowiednią strukturę karmy.
Konserwanty muszą być dodawane do karm, które zawierają więcej niż 15% wody. Ich rolą jest ograniczanie rozwoju bakterii i pleśni. Do najpopularniejszych konserwantów zaliczamy
– sole kwasu propionowego: propionian wapnia (E282), sodu (E281) i potasu (E283). Jako, że kwas propionowy jest związkiem, który wytwarzany jest w organizmie w wyniku fermentacji bakteryjnej to nadwrażliwość lub nietolerancja na ten składnik jest mało prawdopodobna. Jednakże stosowany w nadmiarze zmniejsza smakowitość karmy ze względu na kwaśny smak.
– benzoesan sodu (E211), bardzo rzadko stosowany w karmach dla psów i kotów, ze względu na to, że kwas ten oraz jego estry nie są metabolizowane w organizmie kotów. Jego wysokie dawki lub długotrwałe stosowanie może mieć szkodliwe działanie
– sorbiniany: kwas sorbowy (E200), sorbinian potasu (E202). Związki o podobnej budowie do kwasów tłuszczowych, metabolizowane do dwutlenku węgla i wody w organizmie. Są najmniej alergennymi substancjami konserwującymi jednakże o stosunkowo wysokiej cenie.
– glikol propylenowy (E1520)– w produkcji karm stosuje się go jako substancję wiążącą wodę w karmach półsuchych, tylko i wyłącznie dla psów. Substancja ta jest toksyczna dla kotów i powoduje niedokrwistość (uszkadza czerwone ciałka krwi).
– azotyny (E249-252) wykorzystywane są w przypadku niektórych karm mokrych, charakteryzują się stosunkowo niską toksycznością. W przewodzie pokarmowym mogą łączyć się z aminami tworząc nitrozo aminy- substancje o potencjalnym onkogennym działaniu. Rzadko stosowane w produkcji karm dla zwierząt. Mogą występować w peklowanych pokarmach dla ludzi, których należy unikać w żywieniu zwierząt ponieważ ilość azotynów jest w nich znacznie wyższa aniżeli w karmach mokrych konserwowanych tym związkiem.
Środki zakwaszające to substancje, które obniżają pH karmy jednocześnie ograniczają rozwój mikroorganizmów. Poza tym mają wpływ na smak oraz barwę karmy. Kolor produktu oraz stabilność białek i innych substancji zależy od odpowiedniego pH. Odpowiednie pH uzyskuje się przez dodanie do karmy mieszanek kwasów oraz ich soli, najczęściej kwasu cytrynowego (E330) i fosforowego (E338). Związki te wytwarzane są naturalnie w organizmie podczas szlaków metabolicznych dlatego substancje te są uważane za słabo alergizujące.
Przeciwutleniacze nazywane również antyutleniaczami lub antyoksydantami to substancje, które zapobiegają procesom utleniania związków. Niekontrolowana oksydacja prowadzi z czasem do niszczenia coraz większych ilości tłuszczów, białek, fragmentów DNA i innych kluczowych składowych komórki, co po pewnym czasie prowadzi do uszkodzenia tkanek i narządów, w rezultacie upośledzając funkcjonowanie całego organizmu. Takie zjawisko zachodzi również w karmach, utlenianie składników pokarmowych takich jak kwasy tłuszczowe, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach prowadzi do zmiany struktury, smaku i zapachu karmy, przez co może stać się zagrożeniem dla zdrowia zwierząt. Zjawisko utleniani paradoksalnie wywołane jest przez tlen- pierwiastek niezbędny do życia zwierząt. W przypadku karm mokrych- hermetycznie pakowanych udział tlenu jest ograniczony więc nie ma konieczności dodawania przeciwutleniaczy natomiast dodatek taki jest niezbędny do karm suchych i półsuchych, które po otwarciu mogą być stosowane przez dłuższy czas. Do najbardziej popularnych przeciwutleniaczy zaliczamy:
– tokoferole to składniki naturalne izolowane z oleju sojowego, kukurydzianego, rzepakowego lub słonecznikowego. Są mieszaniną (E306) różnych form chemicznych, z których najbardziej efektywne to delta- (E309) i gamma- (E308) tokoferol ale mają one znacznie mniejszą aktywność biologiczną, działanie antyutleniające w organizmie niż alfa- tokoferol (E307) nazywanym witaminą E.
– BHA butylowany hydroksyanizaol (E320). Wchłanianie tego związku z przewodu pokarmowego i jego metabolizm są stosunkowo szybkie i nie wykazano kumulacji tego związku w organizmie ssaków. Jednak BHA jest uważany jako związek karcynogenny dla gryzoni. W badaniach przeprowadzonych na szczurach stosowanie BHA w wysokich dawkach i przez długi okres czasu wywołało zmiany histopatologiczne. Dopuszczalna zawartość BHA w karmach dla psów wynosi 200 ppm (u psów nie wykazano żadnych skutków przy stosowaniu 13000 ppm). Nie ma podstaw aby uważać BHA za niebezpieczny, a jego działanie antyutleniające jest 2,5 razy większe od tokoferoli i zarazem 2 razy tańsze, dlatego najczęściej wykorzystywany jest w tańszych karmach.
– inne przeciwutleniacze: kwas askorbinowy (E300), askorbinian sodu (sól sodowa witaminy C, E301), lecytyna (E322) mogą zwiększać efektywność przeciwutleniającą tokoferoli
Do karmy dla psów i kotów często dodaje się preparaty smakowo zapachowe, są to związki aromatyczne o zapachu i smaku pasz mięsno-wędliniarskich, rybnych, bądź też substancje pochodzące z naturalnych wyciągów ziół. Atrakcyjny, przyjemny zapach interesuje i dopinguje zwierzęta do pobierania karmy. Poprzez podrażnienie receptorów zapachowych następuje zwiększone wydzielanie śliny i soków trawiennych, a w efekcie polepszenie apetytu zwierząt. Głównym, zatem celem stosowania wszelkiego rodzaju preparatów aromatycznych jest poprawa pobierania paszy przez psy i koty. Preparaty smakowo-zapachowe zaleca się stosować w żywieniu zwierząt:
Wybierając karmę dla zwierząt starajmy się wybierać te, które zawierają naturalne dodatki paszowe, oraz kierujmy się zasadą im mniej tym lepiej!
W kolejnym artykule zostaną omówione kategorie dodatków dietetycznych i zootechnicznych.
dr Olga Lasek
Reklama: