Niepożądane reakcje na pokarm nie zawsze łatwo odróżnić, ponieważ manifestować się mogą przez te same objawy kliniczne- skórne, oraz ze strony układu pokarmowego. Z praktycznego punktu widzenia alergia i nietolerancja pokarmowa mogą być wywołane przez te same składniki pokarmu. Ich objawy kliniczne, rozpoznanie oraz metoda leczenia są bardzo zbliżone. Niemniej jednak, wyróżniamy dwie kategorie niepożądanych reakcji na pokarm:

Niepożądane reakcje na pokarm
o podłożu immunologicznym	o podłożu nieimmunologicznym
Alergia pokarmowa	Nietolerancja pokarmowa
-> IgE- zależna -> IgE- niezależna	-> Idiosynkrazja pokarmowa -> Zatrucie pokarmowe -> Nietolerancja farmakologiczna -> Nietolerancja metaboliczna

Idiosynkrazja pokarmowa to nieprawidłowa, wrodzona reakcja organizmu na składniki pokarmowe lub dodatki paszowe. Objawia się zmianami skórnymi, wymiotami, biegunką, a w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do uszkodzenia szpiku kostnego. Idiosynkrazja może ujawnić się nawet przy pierwszym kontakcie z daną substancją. Powodować ją mogą dodatki pokarmowe takie jak syntetyczne barwniki, środki konserwujące (BHA, glutaminian sodu, azotyn sodu, dwutlenek siarki itp.), przyprawy, glikol propylenowy itp.

Zatrucie pokarmowe- intoksykacja to nieprawidłowa reakcja organizmu na mikroorganizmy zawarte w pokarmie lub toksyny pokarmowe np. aflatoksykoza, botulizm. Aflatoksykoza powodowana jest przez aflatoksyny tworzone przez grzyby m.in. Asperrgillus flavus . Źródłem tej toksyny może być mleko, ser, ziarna zbóż, orzeszki ziemne, nasiona bawełny, orzechy, migdały, figi, przyprawy. Obecność toksyn w mleku, jajach i mięsie wynika z faktu, że zwierzęta były żywione zanieczyszczoną paszą.

Jednak największe ryzyko skażenia toksynami występuje w takich produktach jak ziarno kukurydzy, orzeszki ziemne oraz nasiona bawełny. Aflatoksyny wzbudzają największą uwagę wśród wszystkich mikotoksyn, ponieważ badania na zwierzętach laboratoryjnych wykazały ich działanie rakotwórcze. Natomiast botulizm czyli zatrucie jadem kiełbasianym- toksyną wytwarzaną przez bakterią Clostridium botulinum, rozwijającą się w warunkach beztlenowych np. w szczelnie zamkniętych konserwach.

Do niedawna poważny problem stanowiły epidemie botulizmu w hodowlach norek i lisów (niekiedy też trzody chlewnej i psów) związane z karmieniem zwierząt padliną, odpadkami drobiu i ryb z rzeźni zawierającymi spory C.botulinum lub toksyny. Obecnie jednak masowe zatrucia wśród tej grupy zwierząt zostały znacznie ograniczone dzięki wprowadzeniu programu szczepień ochronnych.

Nietolerancja farmakologiczna dotyczy farmakologicznie aktywnych składników pokarmu, wywierających szkodliwe działanie na organizm. W przypadku psów to np. zatrucie czekoladą. Toksyczną substancją w czekoladzie jest teobromina- alkaloid, którego przemiana w organizmie psa jest zupełnie inna i wolniejsza w porównaniu do ludzkiego organizmu W efekcie występują zaburzenia układów krążenia i nerwowego. Dla 10 kg psa zjedzenie 1 tabliczki gorzkiej czekolady może okazać się śmiertelne. Problem z zatruciem czekoladą jest szczególnie niebezpieczny dla psów, które dostają czekoladę od właścicieli. Pozostawienie czekolady w miejscu dostępnym dla psa, zwłaszcza pod nieobecność właściciela może być bardzo niebezpieczne w skutkach. W tabeli poniżej przedstawiono zawartość teobrominy w wybranych produktach spożywczych, dawkę niebezpieczną dla psa oraz objawy zatrucia.

Tabliczka gorzkiej czekolady 250 g zawiera 4900 mg teobrominy

Dawka letalna- śmiertelna (500 mg/ kg MC) dla 10 kg psa to 5000 mg

Nietolerancja metaboliczna dotyczy przemian metabolicznych, które zachodzą w organizmie na skutek np. upośledzenia strawności, po spożyciu składnika pokarmu. Przykładem może być nietolerancja laktozy, która pojawia się najczęściej po odsadzeniu osesków i wynika z upośledzenia jej trawienia (obniża się wówczas poziom laktazy w rąbku szczoteczkowym jelita). Cukier, który nie został w pełni strawiony, staje się w takim przypadku pożywką dla bakterii jelitowych i dochodzi do nadmiernej fermentacji. Produkty sfermentowanej laktozy powodują biegunkę oraz gazy. Kliniczne objawy, które pozwalają stwierdzić nietolerancję pokarmową to wymioty, bóle brzucha, wypryski, astma, bóle głowy oraz pobudzenie nerwowe

Nieprawidłowa odpowiedź organizmu, w przypadku nietolerancji pokarmowej występuje już po pierwszym kontakcie z określoną substancją, natomiast w przypadku alergii pokarmowej, w przeciągu kilku godzin do kilu dni. Podobnie jak w przypadku alergii jedynym skutecznym sposobem diagnozowania nietolerancji jest dieta eliminacyjna, a sposób leczenia to po prostu unikanie w diecie psa szkodliwych substancji.

dr O. Lasek