>
Na początku warto postawić pytanie, czy starość musi wiązać się z cierpieniem lub przesypianiem całego dnia? Oczywiście nie! Mimo że u starych psów dochodzi do rozwoju ponad 400 chorób fenotypowo odpowiadających chorobom ludzi w podeszłym wieku, ich wczesne rozpoznanie i wprowadzenie adekwatnego leczenia pozwala łagodzić objawy a nawet całkowicie je znieść. Nie można jednak nazwać chorobą samego procesu starzenia, który z jednej strony wynika z fizjologii komórek, ale z drugiej, w jego efekcie organizm zwierzęcia gorzej radzi sobie ze zmianami w otoczeniu lub przestaje sobie radzić z chorobami, o których nie mieliśmy pojęcia, ponieważ do tej pory mechanizmy kompensacyjne nie dopuszczały do ich rozwoju. Z tego powodu wyrażenie „zdrowy staruszek” brzmi jak oksymoron.
Jedna z definicji określa starzenie się jako zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy. Co więcej, nawet niewielki dyskomfort odczuwany z powodu rozwijającej się choroby jest źródłem stresu, który poza spowodowaniem zmiany zachowania, może prowadzić m.in. do osłabienia odporności i zdolności kompensacyjnych organizmu, więc sprzyja dalszemu rozwojowi chorób układowych. Długotrwały stres prowadzi z kolei do nadciśnienia, które upośledzając krążenie, przyspiesza procesy starzenia się mózgu. W efekcie trudno czasem powiedzieć co było pierwsze – jajko czy kura? Innymi słowy: czy to choroba somatyczna doprowadziła do wystąpienia zaburzeń zachowania, czy chroniczny stres powodowany przez problem behawioralny (np. lęk separacyjny) prowadzi do wystąpienia lub ujawnienia się choroby somatycznej. Warto również pamiętać, że choroba może nie być jedyną przyczyną zmian zachowania, ale może być czynnikiem jej sprzyjającym – np. kiedy pies unika niektórych ludzi z powodu strachu odczuwanego na ich widok, ale zaczyna reagować na te same osoby agresją jeśli odczuwa ból lub ma trudności z poruszaniem się. W ocenie psa zmniejsza się wówczas możliwość ucieczki, dlatego agresja staje się formą obrony.
U starych zwierząt mamy zazwyczaj do czynienia z więcej niż jedną chorobą układową lub z kombinacją zaburzeń medycznych i behawioralnych – np. pies cierpiący z powodu upośledzenia wzroku i słuchu może stać się lękliwy z powodu zmniejszonej przewidywalności otoczenia. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, jeśli weźmiemy pod uwagę, że pogorszenie wzroku i słuchu może wynikać z zaburzeń ukrwienia mózgu, a więc procesu, który bezpośrednio może zaburzać percepcję otoczenia przez zwierzę.
Objawy behawioralne (zachowania lękowe, agresywne, zaburzenia poznawcze) mogą być pierwszymi lub nawet jedynymi oznakami wielu chorób somatycznych.
W literaturze przeglądowej opisywanych jest wiele chorób prowadzących do wystąpienia zaburzeń zachowania u starych psów. Wśród nich warto wymienić:
– choroby wątroby (np. podwyższone stężenie amoniaku we krwi na skutek wtórnego zespolenia wrotno-obocznego)
– choroby nerek (np. na skutek związanej z niewydolnością nerek azotemii)
– nowotwory wewnątrzczaszkowe
– zapalenie mózgu i opon mózgowych
– niedotlenienie mózgu
– zaburzenia neuroendokrynologiczne
– zmiany zwyrodnieniowe (np. w obrębie chrząstek stawowych)
– zaburzenia metaboliczne (np. hipoglikemia, hipokalcemia)
– zatrucia (np. metalami ciężkimi, środkami fosforoorganicznymi)
– urazy lub inne zmiany powodujące ból (np. choroby przyzębia)
– zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy)
Z drugiej strony choroby somatyczne (np. niewydolność krążenia czy cukrzyca) mogą maskować problemy behawioralne, podczas gdy oba rodzaje zaburzeń mogą rozwijać się równocześnie.
U starych psów często obserwujemy te same problemy behawioralne, co u młodszych zwierząt, jednak częstość ich występowania różni się w poszczególnych grupach wiekowych. Może to wynikać z faktu, że poważne zaburzenia uwarunkowane genetycznie lub związane z doświadczeniami z wczesnego okresu rozwoju, częściej zgłaszane są w ciągu 1-3 roku życia i wówczas poddawane są skutecznej terapii, albo zwierzę porzucane lub poddawane eutanazji. Wraz z wiekiem zwiększa się odsetek zaburzeń o podłożu lękowym.
Dodatkowo, u starych psów występuje zespół zaburzeń poznawczych, który w swojej etiologii i przebiegu przypomina chorobę Alzheimera u ludzi.
Kiedy powinniśmy więc myśleć o psie jako o zwierzęciu, które wkroczyło w podeszły wiek? Funkcjonująca definicja pacjenta „geriatrycznego” lub „starego” określa zwykle psa powyżej ósmego roku życia. Na szybkość starzenia się organizmu ma jednak wpływ szereg czynników, takich jak: gatunek, rasa, wielkość, odżywianie oraz styl życia. W związku z tym, np. psy ras olbrzymich wkraczają w podeszły wiek znacznie wcześniej (ok. 5 r.ż.) niż psy ras małych, a pogorszenie funkcji wykonawczych i wzrokowo-przestrzennych może być zauważalne już u sześcioletnich psów. Z tego względu psy, które przekroczyły wiek uznawany za podeszły powinny mieć wykonywane badanie krwi (tzw. „profil geriatryczny”) minimum raz w roku. Czekam również na czasy, kiedy w większości lecznic weterynaryjnych będzie można rutynowo dokonywać pomiaru ciśnienia krwi. Każde zwierzę, bez względu na wiek, powinno być poddane ocenie występowania bólu.
Podsumowując, każda zmiana zachowania u starszego zwierzęcia powinna wzbudzić nasz niepokój. Nawet jeśli uważamy, że choćby wydłużanie czasu poświęcanego na sen to „normalna nienormalność” u starych psów, zwróćmy się do prowadzącego lekarza weterynarii z prośbą o badanie kliniczne oraz podstawowe badanie krwi i moczu naszego pupila. Nie zachowujmy się tak jak respondenci jednego z badań ankietowych wykonanego dla Hill’s Pet Nutrition w 2000, którzy mimo iż w większości (ok. 75%) zauważyli u swoich starszych psów przynajmniej jeden objaw behawioralny mogący wskazywać na występowanie zaburzeń poznawczych, tylko w 12% przypadków powiedzieli o tych zmianach lekarzom weterynarii.
Bibliografia:
Glacer R., Kiecolt-Glacer J.K., Stout J.C., Tarr K.L., Speicher C.E., Holliday J.E. (1985): Stress-related impairments in cellular immunity. Psychiatry Research 16:233–239.
Head E. (2001): Brain aging in dogs: parallels with human brain aging and Alzheimer’s disease. Veterinary Therapy 2(3):247-2601.
Heath S. (2002): Behaviour problems in the geriatric pet. W: BSAVA Manual of Canine and Feline Behavioural Medicine, str. 109-118; BSAVA, Dorset.
Jewell D. E. (2002): Effects of an Investigational Food on Age-Related Behavioural Changes in Dogs. Science & Technology Centre, Hill’s Pet Nutrition, Topeka, USA.
Kudła J. (2006): Zaburzenia behawioralne u psów i kotów w podeszłym wieku. Magazyn Weterynaryjny 109:38-40.
Kudła J., Bielecki W., Dolka I., Kaleta T (2014): Przyczyny zaburzeń poznawczych u starych psów. Magazyn Weterynaryjny 204:654-658.
Landsberg G., Head E.(2006): Starzenie się i jego wpływ na zachowanie. W: Hoskins J.D.: Geriatria i Gerontologia psów i kotów 33-48, Galaktyka, Łódź.
López-Otín C et al. (2013): Cell 153:1194-1217
Mertens P. (2007): Zaburzenia w zachowaniu. W: Jaggy A.: Atlas i podręcznik neurologii małych zwierząt. 449-494, Galaktyka, Łódź.
Studzinski C.M., Araujo J.A., Milgram N.W. (2005): The canine model of human cognitive aging and dementia: pharmacological validity of the model for assessment of human cognitive-echancing drugs. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry 29:489-98.
Tapp P.D., Siwak C.T. (2006): The Canine Model of Human Brain Aging: Cognition, Behavior, and Neuropathology. W: Handbook of Models for Human Aging. 415, Academic Press, Burlington.
O autorce:
® © Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy portalu DOGOSFERA.PL
W tym miesiącu polecamy:
Czytaj również: